کتاب حدیث روزگار خاطرات استاد سید هادی خسروشاهی

سخن ناشر

اهمیت یافتن مقولۀ «هویت ملی» در معادلات سیاسی و اجتماعی جوامع بشری، موقعیت ویژه‌ای نیز به «تاریخ» بخشیده است.

اگر در گذشته، تاریخ فقط روایتی داستان‌وار از وقایع بود، امروز تاریخ با شاخه‌ها و گرایش‌های مختلف و متعددش به اموری فراتر از روایتِ وقایع می‌پردازد. بررسی ریشه‌ها و وقایع حالِ جوامع و تبارشناسی ویژگی‌ها و معضلات هر جامعه با نگرشی تاریخی ـ در کنار سایر علوم و معارف انسانی ـ از دیگر کارکردهای متأخّر تاریخ است. البته، روشن است که برای رسیدن به این اهداف، علم تاریخ نیز از روش‌ها و شیوه‌های جدیدتری برای جمع‌آوری داده‌ها و پردازش آن‌ها بهره ‌برده است. «تاریخ شفاهی» که جمع‌آوری خاطرات و روایت‌های شفاهیِ وقایعِ تاریخی است یکی از این روش‌هاست. شاید این روشِ جدید از جهاتی کهن‌ترین شیوۀ تاریخ‌نگاری هم تلقی گردد. امّا بی‌شک تفاوت اصلی را باید در روش‌شناسی جست‌وجو کرد. در دهه‌های اخیر مراکز علمی و پژوهشی توجه خاصی به این روش معطوف کرده‌اند.

محتوای تاریخ شفاهی که از طریق گفت‌وگوی فعال و هدفمند فراهم می‌آید، شامل مشاهدات و تجربه‌های تاریخیِ اشخاص یا نقل‌ قول‌های آنان از دیگر بازیگران صحنۀ تاریخ است. در تاریخ شفاهی مصاحبه‌گر به راوی کمک می‌کند که در بیان خاطرات خود علاوه بر شرح وقایع تاریخی، احساس و نظر خود را دربارۀ آن موضوعات نیز  بیان کند.

در حقیقت تاریخ شفاهی محصول تلاش مشترک مصاحبه‌گر و مصاحبه‌شونده است و کیفیت داده‌های به دست آمده ارتباط نزدیکی با کارآمدی و تسلط مصاحبه‌گر بر موضوع مورد بحث و قدرت حافظه و البته اهمیت مشاهدات مصاحبه‌شونده دارد.