در مورد سخنان منسوب به: آیت الله بروجردی درباره نواب صفوی

در مورد سخنان منسوب به:

آیت الله بروجردی درباره نواب صفوی[1]

حجت‌الاسلام والمسلمین سید هادی خسروشاهی از اساتید حوزه و دانشگاه در گفتگو با خبرگزاری فارس، درباره ادعای آقای سید صادق طباطبایی در کتاب خاطراتش مبنی بر مردودیت «جمعیت فدائیان اسلام» نزد آیت‌الله العظمی بروجردی اظهار داشت:

«آقای سید صادق طباطبایی با توجه به اینکه فرزند آیت‌الله سلطانی، استاد ما، بودند و مدتی در قم زندگی می‌کردند با مسائلی آشنا هستند، ولی در همه مسائل حوزه اطلاعات کافی ندارند و سن ایشان ایجاب نمی‌‌کند که چنین اطلاعاتی در رابطه با آیت‌الله بروجردی داشته باشند.»

وی افزود: «شهید نواب صفوی در حوزه علمیه قم فعالیت سیاسی ـ اجتماعی وسیعی داشت. آیت‌الله بروجردی خیلی راضی به این نوع فعالیت شهید نواب صفوی نبودند و اعتقاد داشتند طلاب باید درس بخوانند. اما شهید نواب صفوی تقریباً هر روز در مدرسه فیضیه، صحن مطهر حضرت معصومه (سلام الله علیها)، مسجد امام حسن عسکری (علیه السلام) و جاهای مختلف شهر قم سخنرانی می‌‌کردند و مورد توجه و استقبال مردم و طلاب بودند، به گونه‌‌ای که وقتی شهید نواب صفوی به خیابان می‌‌آمد 30، 40 جوان مانند آقای جعفر شجونی، سید جعفر شبیری زنجانی و... اطراف ایشان حلقه درست می‌کردند و به راه می‌افتادند!»

نویسنده کتاب «فدائیان اسلام؛ تاریخ، عملکرد و اندیشه» ادامه داد: «حرکت شهید نواب صفوی حرکت انقلابی جوانانه‌ای بود که آن زمان در میان طلاب جوان هواداران زیادی پیدا کرده بود و این در حالی بود که آیت‌الله بروجردی مانند آیت‌الله حائری ‌یزدی باور به حفظ حوزه داشتند و معتقد بودند که طلاب باید درس بخوانند و نباید مسائل دیگر مانع تحصیل آن‌ها بشود.»

وی اظهار داشت: «ایادی رژیم و متحجران حوزه علمیه چنین وانمود می‌‌کردند که امثال نواب صفوی نمی‌‌گذارند طلبه‌‌ها درس بخوانند، در صورتی که این امر صحت نداشت، ولی این تبلیغات و شایعات موجب شد که آیت‌الله بروجردی با حرکت شهید نواب صفوی موافق نباشند.»

و همچنین افزود: «افرادی از حوزه، مرحوم واحدی و برخی دیگر از اعضای فدائیان اسلام را با چوب و چماق کتک زدند و آنها را از مدرسه بیرون کردند. در واقع این‌ها از افرادی بودند که خود را به آیت‌الله بروجردی منتسب کردند ـ و من اسم آن‌ها را نمی‌برم ـ ولی زمانی که خواستند در مجلس شورای اسلامی دور اول شرکت کنند برخی‌ها افشا‌‌گری کردند و اعتبار‌نامه آنان رد شد.»

وی گفت: «شایعات زیادی در رابطه با روابط شهید نواب صفوی با مراجع وجود داشت، که البته واقعیت چنین بود. چون شخصیت هایی مانند آیت‌الله صدر، آیت‌الله خوانساری و در کل روحانیت مترقی، هوادار شهید نواب صفوی و خواستار تغییرات بودند. همچنین آیت‌الله کاشانی، نواب را از فرزندان خود می‌‌دانست.»

خسروشاهی ادامه داد: «برخی از اصحاب آیت‌الله بروجردی خیلی مایل نبودند که به نواب میدان بدهند اما چنین سخنی که آیت‌الله بروجردی بگویند «افرادی مانند نواب صفوی می‌‌خواهند شاه شوند»! در شأن آیت‌الله بروجردی نیست، این سخنان را برخی جعل کردند و این تعبیرات، تعبیرات یک مرجع نیست.»

وی در پایان گفت: «آیت‌الله بروجردی موافق نوع حرکت شهید نواب نبودند، ولی به نحوی آن‌ها را از لحاظ مالی کمک می‌کردند. درکل من معتقدم مطلب آقای سید صادق طباطبایی صحت نداشته و جزو همان شایعات باشد که در آن ایام در اذهان وجود داشت.»

به گزارش فارس، صادق طباطبایی خواهرزاده امام موسی صدر در خاطرات خود نوشته است:[2] «در یکی از روزهای بهار سال 1331 که نوجوانی 9 ساله بودم، گروهی از طلبه‌‌های جوان و سیاسی از تهران عازم قم شده بودند تا با آیت‌الله بروجردی دیدار کنند. طلبه جوانی که بعد‌ها فهمیدم نواب صفوی بود، سخنان تندی ایراد می‌‌کرد که هیچ چیز از آن در خاطرم نمانده است. بعد‌ها خبردار شدم که نواب و یارانش قصد دیدار با آیت‌الله بروجردی را داشتند که ایشان آن‌‌ها را نپذیرفته بودند. از پدرم شنیدم که چند روز بعد که اصحاب آیت‌الله بروجردی، از جمله پدرم در محضر ایشان بودند، یکی از بزرگان و از مدرسان حوزه (ظاهراً پدر آیت‌الله فاضل لنکرانی) علت این رفتار را از آقای بروجردی سؤال کرده و می‌‌پرسد چرا این افراد را که خواهان حکومت اسلامی هستند، نپذیرفتید؟ ایشان در جواب می‌‌گویند: «این آقایان می‌‌خواهند شاه را بردارند ولی امثال شما را به جای او بگذارند.» شخص دیگری (ظاهراً مرحوم آیت‌الله کبیر) که از علمای بزرگ و فقهای برجسته بوده است می‌‌پرسد، مگر چه اشکالی دارد؟ آیت‌الله بروجردی در جواب می‌‌گویند: «اشکال بزرگ این امر در اینجاست که شاه با اسلحه و توپ و تفنگ به جان مردم می‌افتد، با این سلاح‌ها می‌‌شود مقابله کرد ولی اگر شما به جای او نشستید، اسلحه شما ایمان و عقاید مردم است که به جان مردم می‌‌اندازید. با این اسلحه نمی‌‌توان به راحتی مقابله کرد و لذا دین و ایمان مردم به بازی گرفته می‌‌شود.»

استاد خسروشاهی افزود: «به نظرم آقای سید صادق طباطبایی با توجه به سن کمی که در آن دوران داشتند، نمی‌توانند دربارة اغلب مسائل خاص حوزه علمیه قم اظهارنظر جامعی داشته باشند و ظاهراً در تعبیرات فوق هم، اصول مورد نیاز در نقل حوادث تاریخی، مراعات نشده است در حالی که در خاطرات بزرگانی چون مرحوم آیت‌الله سید حسین بُدلا که از اصحاب خاص آیت‌الله بروجردی بودند، حقایق این دوران و نظرات آیت‌الله بروجردی درباره فدائیان اسلام بطور وضوح بیان شده و این خاطرات به چاپ رسیده است.»