سند چهارم: گزارشی از همایش ملتقی الفکر الاسلامی

سند چهارم:

گزارشی از همایش ملتقی الفکر الإسلامی

از «وزارة التعلیم الاصلی و الشؤون الدینیة» الجزایر، برای شرکت در هفتمین مؤتمر بین‌المللی «ملتقی الفکر الاسلامی»، برای آشنایی با اندیشۀ اسلامی، که همه ساله با شرکت گروه کثیری از علما و اندیشمندان جهان، برای بررسی مسائل اسلامی و مشکلات مسلمانان، در الجزایر تشکیل می‌گردد، دعوتی رسیده بود. این دعوت امسال برای اولین بار از مجله «الهادی» ـ که به زبان عربی از قم منتشر می‌شود[1] ـ به عمل آمده بود و نویسنده به عنوان یکی از اعضای هیئت تحریریه آن مجله در این کنفرانس شرکت کرد.

«کنفرانس آشنایی با اندیشه اسلامی» از 20 تیرماه تا 3 مرداد، در شهر «تیزی اوزو» که 120 کیلومتر با پایتخت الجزایر فاصله دارد، برقرار بود و در جلسات آن، که صبح و عصر منعقد می‌شد، در حدود 1500 نفر شرکت می‌کردند که 150 نفر از آن‌ها را علما و شخصیت‌ها و اساتید معروف کشورهای اسلامی تشکیل می‌دادند و بقیه از بین هزاران دانشجوی داوطلب الجزایری، به حکم قرعه انتخاب شده بودند.

تشکیل این کنفرانس به طور سالانه در الجزایر، بیشتر بدین منظور است که دانشمندان اسلامی دور هم گرد آیند و درباره مسائل مهم و مورد نیاز مردم مسلمان جهان بحث و بررسی کنند و نتیجه آرا و افکار خود را تحت عنوان «قطعنامه» اعلام دارند و مردم الجزایر استعمارزده را با اسلام راستین آشنا سازند.

در واقع، تسلط صد و سی سالۀ «استعمار خارجی» و «تبشیر مسیحی» در الجزایر ـ و دیگر کشورهای اسلامی شمال آفریقا ـ علی‌رغم همه کوشش‌هایی که برای حفظ شخصیت و استقلال معنوی از طرف همه گروه‌ها به عمل آمده، خواهی نخواهی عوارض نامطلوب و تأثیرات منفی در جوامع اسلامی آن سامان به جای گذاشته و مشکلاتی از نظر حقوقی و اجتماعی ایجاد کرده است که مسئولین آگاه و دوراندیش الجزایر را واداشته تا با تشکیل این کنفرانس، مشکلات را در یک سمینار علمی مطرح سازند و طبق موازین اسلامی، راه‌حل‌های معقول و منطقی ارائه دهند.

از سوی دیگر، حضور حدود 1200 دانشجو از دانشگاه‌های سراسر الجزایر در یک کنفرانس اسلامی و شرکت عملی آن‌ها در بحث و گفت‌وگوهای کنفرانس، یک گام تحسین‌آمیز در راه آشنا ساختن نسل جوان و تحصیل‌کرده الجزایر، با حقایق دینی و اندیشه اسلامی است.

برنامه و موضوعاتی که قبلاً برای مؤتمر تعیین شده بود تا در کنفرانس امسال مطرح شده و مورد بحث و بررسی قرار گیرد، عبارت بود از:

1. مسئله تشریع و روح شریعت اسلامی

2. وحدت اسلامی و توطئه‌های دشمنان اسلام

3. مسئله تبشیر مسیحی‌گری در بلاد اسلامی

4. وضع خانواده‌های اسلامی و اقلیت‌های مسلمان در جهان

5. نقش و وظایف وسایل ارتباط جمعی در جهان معاصر

از شخصیت‌ها و علمای معروف جهان اسلام، که امسال در کنفرانس شرکت داشتند، می‌توان به این افراد اشاره کرد: دکتر محمد عبده یمانی، دکتر توفیق شاوی (عربستان)، دکتر عصمان طوران (ترکیه)، دکتر عبدالقهار مذکر (اندونزی)، شیخ محمد ابوزهره، زینب الغزالی، شیخ محمد غزالی، دکتر عبدالعزیز کامل، دکتر احمد شرباصی، دکتر احمد حوفی، دکتر محمد عبدالرحمن بیصار (مصر)، دکتر عبدالرحمن صابونی، دکتر معروف الدولیبی، دکتر مصطفی زرقا (سوریه)، امام موسی صدر، دکتر صبحی صالح، احمد قبیسی، دکتر عمر فروخ (لبنان)، دکتر مصطفی ابومغلی (فلسطین)، المهدی بوعبدلی، شیخ ابراهیم بیوض، مفدی زکریا، دکتر عمار طالبی، دکتر عبدالملک مرتاض، شیخ سعید صالحی، محمد صالح رمضان (الجزایر)، محمد ابراهیم جوب (سنگال)، دکتر دنس ولکر (استرالیا)، حسن زهراوی، احمد سحنون، محمد البورقادی، محمد الفاسی، عبدالکریم خطیب، محمد بن عبدالله (مراکش)، شیخ حبیب مستاوی، عبدالجلیل تمیمی، عثمان کعاک، مصطفی الغزالی (تونس)، دکتر محمد عبدالرحمن خلیفه (اردن)، سیدی محمد جیری (مالی) و دکتر سید جعفر شهیدی و سید هادی خسروشاهی (ایران).

علاوه بر شخصیت‌های مذکور، نمایندگانی هم از کشورهای پاکستان، اوگاندا، فرانسه، یوگسلاوی، کویت، تانزانیا، هند و... در این مؤتمر شرکت داشتند.

در طول 13 روزی که جلسات کنفرانس ادامه داشت، 28 نفر از علما و بزرگان درباره موضوعات مطرح شده، سخنرانی و بحث کردند و سپس، به اشکالات شخصیت‌های دیگر و دانشجویان، در همان زمینه‌ها، پاسخ دادند.

سخنرانی‌ها بلافاصله «پلی کپی» شده و بین اعضای شرکت‌کننده توزیع می‌گردید و تا سال آینده نیز همه آن سخنرانی‌ها، به اضافه اشکالات و پاسخ‌ها، در چند مجلد چاپ و منتشر می‌شد. چنان که سخنرانی‌ها و مباحث مطرح شده در سال پیش، مجموعاً در 5 مجلد بزرگ و 2000 صفحه چاپ شده و بین اعضای شرکت کننده توزیع گردید.

به طور کلی، کار کنفرانس با موفقیت توأم بود و چند روز به پایان کنفرانس، کمیته‌هایی برای صدور قطعنامه ـ درباره هر پنج موضوع ـ تشکیل گردید که نویسنده در دو کمیته ـ خطر تبشیر مسیحی‌گری و موضوع وسایل ارتباط جمعی ـ شرکت داشت.

قطعنامه‌های تهیه شده از طرف پنج کمیته در روز پایان کنفرانس، در جلسه عمومی خوانده شد و به تصویب رسید.

شرکت چند نفر «شیعه» در این کنفرانس، تأثیر بسزایی در آگاهی عموم شرکت کنندگان و مردم الجزایر از آرای مذهب شیعه داشت و در کنفرانس هم با اهتمام خاصی آرا و فتاوی علمای بزرگ شیعه به تناسب‌های مختلف، مورد توجه قرار می‌گرفت؛ از جمله نظر شیعه درباره اجتهاد، عدم جواز ازدواج دائم با زنان غیر مسلمان، کیفیت ثبوت رؤیت هلال و غیره.

جالب آنکه «شیخ محمد ابوزهره» هم نقل می‌کرد که در قانون احوال شخصیه «مصر» در مواردی از جمله در موضوع «طلاق ثلاث» نظر شیعه امامیه بر عموم مذاهب مقدم داشته شده است.

ظاهراً اگر ما تحرک بیشتری از خود نشان دهیم، در معرفی شیعه و آرای اهل بیت علیهم السلام نقش بیشتری را می‌توانیم ایفا کنیم و تأثیر زیادتری از خود به یادگار بگذاریم. گنجانده شدن ضرورت احیای اجتهاد در اسلام توسط ما، در قطعنامه کنفرانس الجزایر یکی از همین آثار بود.

قم، آبان 1352

سید‌ هادی خسروشاهی